Do czego służą linie na globusie?

Aby można było określać położenie dowolnych punktów na Ziemi, wymyślono siatkę geograficzną. Składa się ona z linii nazywanych południkami i równoleżnikami, które przecinają się pod kątem prostym.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Co to jest siatka geograficzna?
Na powierzchni każdego globusa można zobaczyć dwa rodzaje linii, które wzajemnie się przecinają. Linie w kształcie półokręgów łączące bieguny Ziemi to południki. Wszystkie południki mają tę samą długość i wyznaczają kierunek północ-południe. Linie w kształcie okręgów przecinające się z południkami pod kątem prostym to równoleżniki. Biegną w kierunku wschód-zachód i są różnej długości. Najdłuższy z nich - równik - przebiega w połowie odległości między biegunami. Jego długość wynosi około 40 000 km. W miarę oddalania się od równika długość równoleżników maleje. 

 Południki i równoleżniki to linie umowne. Jednak w wielu miejscach na świecie zaznacza się je na powierzchni ziemi. Ciemnożółta linia na zdjęciu pokazuje, gdzie przebiega równik w miejscowości Mitad del Mundo w Ekwadorze. 

Południki i równoleżniki są liniami umownymi, można ich wykreślić nieskończenie wiele. Wybrane południki i równoleżniki, zaznaczone na globusie w regularnych odstępach, tworzą siatkę geograficzną, a zaznaczone na mapie, tworzą siatkę kartograficzną. Dzięki tym liniom na globusie lub mapie można określić kierunki geograficzne, które odpowiadają kierunkom na powierzchni kuli ziemskiej. Można też łatwiej odnajdywać różne obiekty i określać ich położenie. 

Południki

Równoleżniki

Siatka geograficzna

Siatka kartograficzna i główne kierunki geograficzne

2. Ziemię można umownie podzielić na półkule 
Kulę ziemską umownie podzielono na półkule, czyli dwie równe części. W zależności od płaszczyzny podziału wyróżnia się:

• półkulę północną i półkulę południową - płaszczyzną podziału jest równik;
• półkulę zachodnią i półkulę wschodnią - płaszczyznę podziału tworzą dwa południki: południk przebiegający w pobliżu obserwatorium w Londynie, nazywany południkiem zerowym (0 stopni), oraz będący jego kontynuacją południk leżący po przeciwnej stronie Ziemi, oznaczony jako południk 180 stopni.

Podział Ziemi na półkulę północną i półkulę południową

Podział Ziemi na półkulę zachodnią i półkulę wschodnią

Równik oraz południk: zerowy i 180 stopni dzielą kulę ziemską na cztery równe części

3. Krok po kroku 
Jak określić, na której półkuli znajduje się punkt A? 

1. Odszukaj na globusie równik.

2. Określ, czy punkt A leży na północ, czy na południe od równika. Jeśli na północ, to znaczy, że punkt A znajduje się na półkuli północnej, jeśli na południe - to znaczy, że na południowej (punkt A jest na półkuli północnej). 

3. Następnie odszukaj południk 0 stopni.

4. Ustal, czy punkt A znajduje się na wschód czy na zachód od południka 0 stopni. Jeśli leży na wschód, to znaczy, że jest na półkuli wschodniej, jeśli na zachód - to znaczy, że na zachodniej (punkt A jest na półkuli wschodniej). 

5. Postępując podobnie, możesz określić położenie pozostałych punktów zaznaczonych na rysunku, a także każdego innego punktu na kuli ziemskiej.

4. To najważniejsze! 

• Siatka geograficzna to układ południków i równoleżników na globusie.
• Siatka kartograficzna to układ południków i równoleżników na mapie.
• Płaszczyzna równika dzieli kulę ziemską na półkulę północną i półkulę południową.
• Płaszczyzna utworzona przez południk zerowy i południk 180 stopni dzieli kulę ziemską na półkulę zachodnią i półkulę wschodnią.
• Siatki geograficzna i kartograficzna ułatwiają określenie położenia punktu na kuli ziemskiej.

5. Czy wiesz, czy umiesz? 
1. Scharakteryzuj równoleżniki i południki.
2. Wyjaśnij, do czego służą siatki geograficzna i kartograficzna. 
3. Podaj, na jakie półkule dzielimy kulę ziemską.
4. Korzystając z mapy politycznej świata, ustal, na których półkulach leży Polska.